Wat is coaching (niet)?

Sinds ik vanaf 2001 coaches opleid, hoor ik regelmatig ‘de ene helft van Nederland coacht de andere helft van Nederland’. Maar wat is coaching eigenlijk? En wanneer wordt iets coaching genoemd terwijl het eigenlijk iets anders is?

In dit blog leg ik uit wat coaching is, wat coaching niet is en voor welke doelen coaching zoal ingezet kan worden. Aan de hand van de bovenstroom en onderstroom in veranderingsprocessen, de coachingsprincipes en het NLP-coachingsmodel geef ik je dieper inzicht in wat coaching inhoudt. Ik sluit dit blog af met de officiële definities van coaching zoals geformuleerd door de NOBCO en EMCC, en een aantal aandachtspunten om erkend coach te worden.

Wat is coaching?

Coaching is in wezen gericht op het beste in mensen naar boven halen, zodat ze effectiever worden in het realiseren van hun persoonlijke en professionele doelen in werk en/of privé.
Coaching begint met een leervraag of ontwikkelingsbehoefte van de coachee, waarbij hij ondersteuning zoekt. Daardoor is er sprake van een duidelijke rolverdeling: de coachee wil iets leren en de coach begeleidt hem daarbij. In coaching wordt in een aantal gesprekken stap voor stap toegewerkt naar het gewenste resultaat dat in het intakegesprek is afgesproken.
John Whitmore, auteur van de bestseller ‘Succesvol coachen’, definieert coaching als ‘Coachen is iemands potentiële kwaliteiten vrijmaken zodat hij zo goed mogelijk presteert.’ Deze definitie heeft hij geïnspireerd op de formule van Timothy Gallway, auteur van onder anderen ‘Innerlijk tennis’: P = p – i. Prestatie = potentieel – verstoring (interferentie). Coaching is gericht op prestatieverbetering (P) door het potentieel (p) te vergroten en de verstoring of belemmering (i) te verkleinen.
In overeenstemming hiermee definieert ICF, International Coach Federation, coaching als een partnership met klanten in een tot nadenken stemmend en creatief proces dat hen inspireert om hun persoonlijke en professionele potentie te maximaliseren.
Coaching is gericht op effectiever functioneren vanaf nu, en dus op de (nabije) toekomst. Voor het vergroten van de persoonlijke effectiviteit is het zinvol om te leren van eerdere situaties; deze vormen een bruikbare spiegel van de persoonlijke kwaliteiten en ineffectieve gewoontepatronen van de coachee. Daarbij richt coaching zich op situaties uit het recente verleden en het hier-en-nu.

Het doel van coaching

Coaching is dus gericht op het recente verleden, de huidige situatie en de toekomst. In zijn algemeenheid is het doel van coaching professionele of persoonlijke ontwikkeling. Daarbinnen kan coaching een combinatie van verschillende doelen dienen, zoals

• Verbeteren van eigen prestatie
• Ontwikkelen van effectiever gedrag in werk en/of privé-context
• Het beste uit zichzelf halen
• Verbreden van eigen mogelijkheden
• Inzicht en bewustwording van eigen kwaliteiten en talenten, en inzetten van potentieel
• Inzicht en bewustwording van eigen patronen die het huidige ineffectieve gedrag in stand houden
• Empowerment; versterken van eigenheid en innerlijke kracht
• Onderzoeken van eigen bezieling, inspiratie en innerlijke drijfveren
• Aanleren van nieuwe vaardigheden / vaardigheden vergroten
• Doorbreken van gewoontegedrag
• Effectiever omgaan met lastige situaties / ‘lastige’ mensen
• Loopbaanstappen zetten
• Leiderschap versterken

Intakegesprek
In het intakegesprek van een coachingstraject onderzoeken coach en coachee de coachvraag van de coachee. Samen bepalen ze de persoonlijke leerdoelen die de coachee met de coaching wil realiseren.

Coaching en de bovenstroom en onderstroom in veranderingsprocessen

Coaching ondersteunt mensen bij hun professionele en persoonlijke ontwikkeling. Zo’n veranderingsproces gaat gepaard met zichtbare gedragsverandering op de bovenstroom en vaak ook met een intern veranderingsproces op de onderstroom.
Coaching richt zich daarom op de bovenstroom en onderstroom van de gewenste verandering. In het intakegesprek wordt besproken welke zichtbare gedragsverandering op de bovenstroom gewenst is, en welke innerlijke belemmeringen op de onderstroom van invloed zijn op deze gewenste gedragsverandering.
Het Stermodel van de zes ontwikkelingsniveaus geeft inzicht in de bovenstroom en onderstroom van veranderingsprocessen.

Figuur: Stermodel van de zes ontwikkelingsniveaus

De bovenstroom van een veranderingsproces
Het gedrag en omgevingsniveau van het Stermodel vormen samen de bovenstroom van een veranderingsproces. Het gedrag dat iemand inzet is de verbale en non-verbale communicatie die voor anderen zichtbaar is. Het is als het ware de buitenste schil van wie je bent en wat je doet.
Dit zichtbare gedrag heeft invloed op het gedrag van de mensen in je omgeving. Hierdoor merk je welk effect je gedrag bij anderen oproept; het resultaat van jouw gedrag op de onderlinge interactie. Wanneer je een ander effect of resultaat in je omgeving wilt realiseren, vraagt dit van jou een zichtbare gedragsverandering.

De onderstroom van een veranderingsproces
Je gedrag op de bovenstroom wordt in jezelf beïnvloed door

• de mentale overtuigingen die je hebt over de situatie, over anderen of over jezelf
• de gevoelens en emoties die een gewenste gedragsverandering bij je oproept
• de lichamelijke spanning of ontspanning die een (nieuwe) situatie bij je oproept
• je waarden, visie en kernkwaliteiten die al dan niet tot uiting kunnen komen door de gewenste (gedrags)verandering.

Binnen het Stermodel bestaat de onderstroom uit het mentale, emotionele, fysieke en zingevingsniveau.

Coaching volgens de drie coachingsprincipes

In coaching wordt gewerkt volgens de drie coachingsprincipes: bewustwording, eigenaarschap en resultaatgerichtheid. Ik licht ze hieronder nader toe:

• Bewustwording
  Leren en ontwikkelen begint met bewustwording. Bewust worden van de eigen kwaliteiten en drijfveren, en ook van de eigen ineffectieve patronen en ‘plek der moeite’. Bewustwording ontstaat door feedback en door zelfreflectie, die beide tijdens de coaching worden ingezet.

• Eigenaarschap
  Eigenaarschap betekent dat de coachee verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen leer- en ontwikkelingsproces.
  De coach is verantwoordelijk voor de begeleiding van de coachee bij het realiseren van zijn persoonlijke en professionele ontwikkelingsdoelen. De coach is niet verantwoordelijk voor de groeistappen die de coachee daadwerkelijk zet; dit hoort bij het eigenaarschap van de coachee.

• Resultaatgerichtheid
  Coaching is gericht op het realiseren van de persoonlijke leerdoelen van de coachee. Deze worden tijdens het intakegesprek vastgesteld in het coachcontract. Gedurende de verschillende coachingsbijeenkomsten wordt verdiepend en resultaatgericht gewerkt aan het realiseren van het coachcontract. De coach gebruikt het coachcontract bij de keuze van zijn interventies en coachingsmethodieken.
  Aan het eind van het coachingstraject wordt geëvalueerd of de gewenste resultaten inderdaad zijn bereikt.

Coach Opleiding: Coachen met Ziel en Zakelijkheid

Coachen op de boven- én onderstroom!

Je leert een palet aan verdiepende en resultaatgerichte coaching methodieken en werkt intensief aan je persoonlijke ontwikkeling als coach.
NOBCO en LVSC erkende opleiding

Bekijk de Coach Opleiding

Wat is coaching niet?

Coaching is iets anders dan psychotherapie, mentoring, counseling, training, mediation, intervisie of supervisie.

• Psychotherapie
  Psychotherapie is gericht op het onderzoeken en verwerken van het verleden. Psychotherapie is geschikt voor mensen met ernstige psychische klachten, maar ook mensen zonder ernstige psychische klachten kunnen er baat bij hebben om de bron van weerbarstige gewoontepatronen te onderzoeken in vroegere levenservaringen.
  Coaching is bedoeld voor mensen zonder ernstige psychische klachten, waardoor de inzichten uit het recente verleden direct vertaald kunnen worden naar leer- en ontwikkelstappen voor de toekomst.
• Mentoring
  Een mentor geeft zijn kennis, ervaring en vaardigheden door aan een minder ervaren persoon. Daarmee brengt hij het beste van zichzelf over aan de coachee, zodat deze er zijn voordeel mee kan doen.
  Een coach is erop gericht om de coachee te helpen het beste uit zichzelf te halen. Een coach heeft de kennis en vaardigheden om te coachen; hij hoeft geen inhoudelijk deskundige te zijn.
• Counseling
  Een counselor onderzoekt samen met de cliënt waar het probleem in het verleden is ontstaan, en hoe de onderliggende oorzaken en patronen veranderd en opgelost kunnen worden. Het levensverhaal van de cliënt wordt hierbij als ingang gebruikt. Counseling is een vorm van hulpverlening voor mensen zonder een psychische aandoening.
  Een coach helpt de coachee de onderliggende patronen van zijn coachvraag in het hier-en-nu en recente verleden te onderzoeken. Hierbij kunnen ervaringen in het verleden resoneren, maar deze worden in de coaching niet uitgediept. Het onderzoeken van patronen vindt plaats in het kader van concrete acties en daadwerkelijke gedragsverandering in de toekomst.
• Training
  Een trainer begeleidt het leerproces van individuen in een groep. De training heeft leerdoelen voor de hele groep, waarvoor een programma met diverse werkvormen is ontwikkeld. Binnen de trainingsdoelen kan gewerkt worden met persoonlijke leerdoelen. De deelnemers leren van de trainer als inhoudelijk deskundige met betrekking tot het trainingsthema en als begeleider van hun leerproces. De deelnemers leren ook van elkaar.
  Coaching is gericht op 1-op-1 begeleiding, waarbij de persoonlijke leerdoelen van de coachee centraal staan. De coach heeft geen vooraf bepaald programma voor het coachingstraject, maar kiest zijn coachingsmethodiek en interventies op basis van de ontwikkelingsstappen die de coachee maakt gedurende de coaching. De coach is begeleider van het leerproces van de coachee.
• Mediation
  De rol van de mediator is een onafhankelijke en onpartijdige conflictbemiddelaar tussen twee of meer partijen. De mediator faciliteert het gesprek tussen de partijen door het aanbrengen van structuur in de gesprekken en het toewerken naar een oplossing van het probleem waar alle partijen zich in kunnen vinden.
  De coach zet zichzelf als instrument in tijdens de coaching. Dit kan bijvoorbeeld door de coachee feedback te geven op wat hij waarneemt tijdens een coachingsbijeenkomst in relatie tot de afgesproken leerdoelen. Ook kan de coach zijn eigen gewaarzijn gebruiken voor de keuze van zijn interventies, ten dienste van het coachcontract.
• Intervisie
  Intervisie is intercollegiale consultatie binnen een groep van mensen met een zelfde functie. Een intervisiegroep kan begeleid worden door een intervisiebegeleider, die zorgt dat de intervisieleden optimaal van en met elkaar leren, en al doende intervisievaardiger worden. De intervisor geeft geen (vak)inhoudelijke begeleiding of advies.
  Coaching is een gesprek tussen iemand die een leer- of ontwikkelingsvraag heeft, de coachee, en iemand in de rol van coach. De coach begeleidt de coachee in zijn leer- en ontwikkelingsproces met interventies die gekoppeld zijn aan de inhoud van de coachvraag.
• Supervisie
  Supervisie is gericht op systematische professionele en persoonlijke ontwikkeling in de beroepsuitoefening, doorgaans voor ‘mensen die met mensen werken’. Supervisie wordt structureel en periodiek ingezet, bijvoorbeeld elk kwartaal.
  De LVSC definieert supervisie als ‘Supervisie is het onder begeleiding leren door reflectie op eigen werkervaringen.’
  Coaching is gericht op een specifieke vraag of leerbehoefte, en werkt resultaatgericht aan het realiseren van de coachvraag. Een coachingstraject bestaat uit een afgebakend aantal coachingsgesprekken die binnen een bepaalde tijdstermijn plaatsvinden. Coaching kan zowel werk als privé gerelateerd zijn

Wat is coaching volgens het NLP-coachingsmodel?

Het NLP model geeft inzicht in wat coaching is. Het model bestaat uit 4 elementen die van belang zijn bij coaching en het coachingsproces:

• De huidige situatie van de coachee ten aanzien van zijn coachvraag wordt tijdens het intakegesprek verkend op de bovenstroom en onderstroom. Op de bovenstroom gaat het hierbij om het huidige gedrag van de coachee en het effect hiervan op anderen. Op de onderstroom worden de overtuigingen, gevoelens en emoties, fysieke spanningen, en visie en waarden onderzocht, die het huidige gedrag in stand houden.
• De gewenste situatie is de situatie waarin de coachee effectiever gedrag inzet of betere prestaties levert. Deze gewenste resultaten worden doorgaans verwoord op de bovenstroom, maar soms ook op de onderstroom (bijvoorbeeld Ik voel me zelfverzekerder als …).

Tijdens het intakegesprek worden de leerdoelen en gewenste resultaten van de coaching bepaald op basis van de huidige situatie en de gewenste situatie.

• De belemmeringen van de coachee voorkomen dat hij zijn gewenste situatie realiseert. Deze belemmeringen bevinden zich op de onderstroom (zoals mentale overtuigingen, gevoelens en emoties, en fysieke spanningen die de huidige situatie in stand houden), en/of op de bovenstroom (zoals het ontbreken van gedragsalternatieven of het missen van benodigde vaardigheden).
• De hulpbronnen van de coachee betreffen de hulpbronnen die tijdens de coaching worden aangeboord of versterkt, waardoor het voor de coachee gemakkelijker wordt om zijn gewenste situatie te realiseren. De hulpbronnen kunnen zich op alle zes niveaus van het Stermodel bevinden.

Het persoonlijk ontwikkelingsproces tijdens een coachingstraject is erop gericht dat de coachee

• Zich bewust wordt van zijn belemmeringen die het realiseren van de gewenste situatie in de weg staan.
• Hulpbronnen aanboort die hem versterken bij het zetten van concrete stappen om de gewenste situatie te realiseren.
• Stappen bepaalt en uitvoert, zodat hij de gewenste situatie daadwerkelijk gaat realiseren. Deze stappen kunnen tijdens de coaching geoefend worden, zodat de coachee ze in de praktijk succesvol kan uitvoeren.

Wat is coaching volgens NOBCO en EMCC

NOBCO definitie van coaching
De NOBCO definieert coaching als: ‘Coaching is een gestructureerd en doelgericht proces, waarbij de coach op interactieve wijze de gecoachte aanzet tot effectief gedrag door: bewustwording en persoonlijke groei, het vergroten van zelfvertrouwen en het exploreren, ontwikkelen en toepassen van eigen mogelijkheden. Coach en coachee nemen ieder hun verantwoordelijkheid voor het proces.’

EMCC definitie van coaching
In 2010 formuleerde de EMCC de volgende definitie van coaching en mentoring:
‘Coaching and mentoring are activities within the area of professional, organizational and personal development with focus on individuals, teams, organizations or wider contexts and with the special purpose to increase other persons’ confidence in their own ideas and prospects and helping them to see and test alternatieve ways for improvement of competence, decision making and enhancement of quality of life. The relationship between coaches/mentors and clients is strictly confidential.’

Wil je erkend coach worden?

Wanneer je enthousiast bent om coach te worden, zoek dan een coachopleiding die past bij jouw eigenheid en ambitie. Let daarbij op de volgende aandachtspunten:

• De coachopleiding is erkend door een of meerdere beroepsverenigingen, zoals de NOBCO of LVSC.
• De opleiding leert je coachen op de bovenstroom en onderstroom van persoonlijke en professionele ontwikkeling.
• Je krijgt het coachvak gedegen in de vingers door veelvuldig oefenen in de rol van coach en de feedback die je hierbij krijgt.
• Je ontwikkelt coachingscompetenties op Europees practitionerniveau.
• Gedurende de coachopleiding werk je aan je professionele ontwikkeling én je persoonlijke ontwikkeling als coach.
• In de opleiding tot coach leer je een palet aan coachingsmethodieken.
• Aan het eind van de opleiding begeleid je zelf meerdere coachingstrajecten, waarbij je ondersteund wordt in diverse supervisiebijeenkomsten.

Als onze LVSC erkende, NOBCO EQA practitioner en Post-HBO geregistreerde coach opleiding Coachen met Ziel en Zakelijkheid past bij jouw ambitie en eigenheid, ben je uiteraard van harte welkom.

Meer over Wat is Coaching:

Nieuwsgierig naar meer inspiratie, kennis en praktische handvatten voor coaching? Lees dan:

• Leer Coachen in 10 stappen
• Coach worden: Durf jij op avontuur te gaan?
• 5 Valkuilen met Tips voor een Coach Gesprek
• De Opbouw van een Coachingstraject met Impact
• Stress en Burn-out coaching op de boven- en onderstroom

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de nieuwste blogs, tips en artikelen op onze Kennisbank voor coaches, trainers en teamcoaches.

Toolbox voor coaches, trainer en teamcoaches

Meer tools vind je op onze kennisbank onder de Toolbox voor trainers, coaches en teamcoaches zoals bijvoorbeeld:

• Toolbox Werkvormen Coaching
• Toolbox Opbouw Coaching
• Toolbox Loopbaancoaching
• Toolbox Systemisch Coachen

Opleidingen over coaching:

Zoek je een opleiding waarin je meer leert over  coaching? Dan kun je bij Blankestijn & Partners terecht in de opleidingen:

• Post-HBO Coach Opleiding: Coachen met Ziel en Zakelijkheid
• Post-HBO Opleiding Loopbaancoaching met Ziel en Zakelijkheid
• Cursus Praktische Coachingsvaardigheden