Opstelling De Dramadriehoek (Transactionele Analyse)

In deze opstelling werk je op een systemische manier met de dramadriehoek uit de Transactionele Analyse. Hierdoor krijgt de coachee diepgaand inzicht in zijn patroon binnen de dramadriehoek en zijn systemische bagage die hier van invloed op is.
De Dramadriehoek is een door Stephen Karpman ontwikkeld model binnen de Transactionele Analyse, dat communicatiepatronen weergeeft vanuit de interactie tussen drie rollen: de Redder, de Aanklager en het Slachtoffer.
In alle drie de rollen gaat de coachee ‘uit zijn kracht’ en is hij minder effectief in het creëren van een baan of loopbaan die past bij zijn eigenheid en innerlijke drijfveren.
In het kader van empowerment kun je de dramadriehoek heel goed gebruiken voor het onderzoeken van niet-effectieve patronen in persoonlijk leiderschap en communicatie.
Wil je meer weten over Transactionele Analyse? Lees dan het blog Transactionele Analyse in Coaching.

De Aanklager, Redder en Slachtoffer binnen de Dramadriehoek

In de interactiepatronen van de dramadriehoek zijn twee gesprekspartners met elkaar in gesprek vanuit een van de drie rollen: de Aanklager, Redder of Slachtoffer. Gedurende het gesprek kunnen de gesprekspartners wisselen van rol. Kenmerkend is dat de gesprekspartners ‘gevangen blijven’ binnen de drie rollen van de dramadriehoek, waardoor geen effectieve communicatie tot stand komt.

Ik geef hier een korte beschrijving van de drie rollen:

De rol van de Redder in de dramadriehoek
De Redder voelt zich verantwoordelijk voor het welbevinden en geluk van de ander. Hij biedt daarom graag zijn hulp aan, gevraagd en ongevraagd. Daarbij neemt hij met alle plezier verantwoordelijkheden van de ander over, waardoor hij zijn gesprekspartner is de Slachtofferrol zet.
Zelf vraagt de Redder geen hulp; hij ‘is ok’ en redt het prima zelf.
De Redder is goed in het dragen van verantwoordelijkheden en heeft veel oog voor anderen. Zijn uitdagingen zijn: de verantwoordelijkheid bij de ander laten en goed voor zichzelf zorgen.

De rol van de Aanklager in de dramadriehoek
De Aanklager geeft op een aanvallende manier kritiek en verwijten. Hij geeft de ander de schuld van problemen, en maakt luidt en duidelijk dat de ontstane problemen niet voortkomen uit zíjn handelen. Daarom stelt hij de ander verantwoordelijk voor de oplossing van het (gezamenlijke) probleem.
De Aanklager handelt vanuit de overtuiging ‘Ik ben ok en jij bent niet ok’.
De Aanklager is assertief, heeft een kritische blik en kan goed voor zichzelf opkomen. Zijn uitdagingen zijn: verbinding maken met de ander en waarderen van de kwaliteiten en toegevoegde waarde van de ander.

De rol van het Slachtoffer in de dramadriehoek
Het Slachteroffer maakt zichzelf klein. Hij voelt zich onzeker over zijn eigen kunnen en zijn toegevoegde waarde, en denkt dat anderen het beter weten dan hij. Hierdoor maakt hij zich afhankelijk van de hulp en waardering van anderen, maar neemt vaak niet de verantwoordelijkheid om de aangedragen adviezen in praktijk te brengen.
Het Slachtoffer handelt vanuit de overtuiging ‘Jij bent ok en ik ben niet ok’.
De kracht van het Slachtoffer is dat hij zich kwetsbaar durft op te stellen en hulp vraagt. Zijn uitdagingen zijn: vertrouwen in eigen kunnen en verantwoordelijkheid nemen voor eigen handelen.

Wil je meer weten over de dramadriehoek? Lees dan het blog Transactionele Analyse: De dramadriehoek en persoonlijk leiderschap.

Doelen van de opstelling De Dramadriehoek

Je kunt de opstelling De dramadriehoek inzetten voor de volgende doelen in het kader van empowerment, persoonlijk leiderschap of communicatie:

• De coachee heeft inzicht in zijn niet-effectieve patroon, gekoppeld aan de Reddersrol, Slachtofferrol of Aanklagersrol binnen de dramadriehoek.
• De coachee heeft inzicht in zijn systemische bagage ten aanzien van zijn rol als Aanklager, Redder of Slachtoffer in de dramadriehoek.
• De coachee is zich bewust hoe hij uit de ineffectieve communicatie van de dramadriehoek kan stappen en welke beweging dit van hem vraagt.

Opstelling 1: De rollen in de dramadriehoek verkennen

• Maak drie grondplaten: Redder, Slachtoffer, Aanklager.
• Leg de drie grondplaten op de grond, conform het model van de dramadriehoek.
• Vraag de coachee om op de grondplaat van één van de drie rollen te gaan staan. Hij mag zelf bepalen bij welke rol hij wil beginnen.
• Vraag de coachee om voluit verbinding te maken met deze rol in zichzelf. Wellicht verandert er hierdoor iets in zijn houding, gebaren, gezichtsexpressie, ademhaling, gedachten en/of gevoelens.
• Geef de coachee de tijd om waar te nemen.
• Vraag de coachee om stil te staan bij de kwaliteit(en) van deze rol in de dramadriehoek.
• Herhaal dit bij de twee andere rollen.

Nabespreking
Bespreek de ervaringen in de opstelling na en vraag de coachee welke rol hij het meest herkent bij zichzelf en/of in relatie tot het thema van zijn coachvraag.

Opleiding Transactionele Analyse

Verdiepende vervolgopleiding voor trainers en coaches

Inzicht in de kern van TA, krachtige TA-thema’s leren begeleiden in je training of coaching, toolbox met TA werkvormen.

Bekijk de TA-Opleiding

Opstelling 2: Systemische bagage en je rol in de dramadriehoek

• Vraag de coachee om nogmaals op de grondplaat van deze rol te gaan staan en hier fysiek en emotioneel verbinding mee te maken.
• Vraag de coachee om ook de kwaliteit(en) te herinneren en deze in zijn lijf te voelen.

Systemische vragen
Stel de coachee systemische vragen om zijn systemische bagage te onderzoeken, die zijn rol in de dramadriehoek beïnvloedt.
Je kunt hierbij bijvoorbeeld de volgende systemische vragen gebruiken:

• Wie of wat krijgt voorrang in deze rol?
  Ten koste van wie of wat gaat dat?

• Wie, wat of welk deel van jou mag er niet zijn in deze rol?
  Wie, wat of welk deel van jou krijgt veel aandacht in deze rol?

• Voor wie of wat is deze rol een goede oplossing?
  Wie of wat betaalt hier de prijs voor?

• Wat levert deze rol je (in positieve zin) op?
  Welke prijs betaal je voor het innemen van deze rol?

• Aan wie of wat ben je loyaal door het innemen van deze rol?
  Aan wie of wat ben je daarmee niet loyaal?

Nabespreking
Bespreek met de coachee welke inzichten hij heeft gekregen over zijn systemische bagage ten aanzien van zijn rol in de dramadriehoek.
Stimuleer de coachee om fysiek en emotioneel waar te nemen wat deze inzichten met hem doen. Geef ruimte aan de emoties.

Opstelling 3: Uit de dramadriehoek stappen

• Leg de drie grondplaten met Aanklager, Redder en Slachtoffer weer op de grond, conform het model van de dramadriehoek.
• De coachee gaat weer op de grondplaat staan van de rol die hij met name inneemt in relatie tot zijn coachvraag.
• Geef de coachee de tijd en ruimte om nogmaals waar te nemen hoe het daar is, met alle inzichten en bewustwordingen hij inmiddels heeft opgedaan.
• Nodig de coachee uit om langzaam en bewust uit zijn rol en uit de dramadriehoek te stappen.
  • Stimuleer de coachee om waar te nemen wat er fysiek en emotioneel bij hem gebeurt. Alles wat er is, is ok.

Systemische vragen
Stel systemische vragen als:

• Wie, wat of welk deel van jou moet je loslaten als je deze beweging maakt?
• Wie, wat of welk deel van jou krijgt meer ruimte als je deze beweging maakt?
• Wie of wat is deze beweging een goede oplossing? Ten koste van wie of wat gaat dat?

Systemische bagage en helende beweging
Check of er systemisch ‘helende bewegingen’ nodig zijn om voluit uit de dramadriehoek te kunnen stappen. Bijvoorbeeld:

• Is er iemand waar je iets tegen wilt zeggen?
• Is er iemand die je wilt bedanken (bijvoorbeeld voor diensten uit het verleden)?
• Is er iemand waar je iets aan wilt terug geven (bijvoorbeeld verantwoordelijkheden of overtuigingen die je voor/van die persoon hebt gedragen)?
• Wil er verder nog iets gezegd worden?

Geef de coachee de tijd en ruimte die nodig is voor de helende beweging, en stimuleer om fysiek en emotioneel gewaar te zijn.

Nabespreking
Bespreek de ervaringen en inzichten met de coachee. Doe dit vooral vanuit de fysiek en emotionele ervaringen. Door deze te versterken maak je een fysiek anker dat de coachee meeneemt naar de praktijk.

Wil je meer leren?

Dan kun je bij Blankestijn & Partners terecht in

• Opleiding Systemisch Loopbaancoach: in deze opleiding leer je als loopbaancoach systemisch werken met veel voorkomende loopbaanthema’s in de verschillende fasen van een loopbaantraject.
• Opleiding Transactionele Analyse voor Coaches en Trainers: in deze opleiding leer je hoe je Transactionele Analyse kunt inzetten in coaching en training op het gebied van effectieve communicatie, persoonlijke ontwikkeling en leiderschap.
• Opleiding Systemisch Werken met Familieopstellingen: in deze opleiding leer je hoe je vakbekwaam werkt met diverse familieopstellingen binnen 1-op-1 coaching.

Meer tools voor trainers, coaches en teamcoaches

• Toolboxes voor trainers, coaches en teamcoaches
• Overzicht van alle werkvormen voor coaches
• Overzicht van alle werkvormen voor trainers
• Overzicht van alle werkvormen voor teamcoaches

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de nieuwste blogs, tips en e-learnings voor coaches, trainers en teamcoaches.

Meer over Transactionele Analyse

Lees verder:

• Opleiding Transactionele Analyse
• Transactionele Analyse en Strooks
• Methodiek: Transacties in Transactionele Analyse
• Het OK-venster in Transactionele Analyse