Werkvormen Transactionele Analyse voor trainingen 4: Communicatiepatronen in de Dramadriehoek

De Dramadriehoek van Transactionele Analyse beschrijft een veelvoorkomend interactiepatroon dat leidt tot ineffectieve communicatie. Daarmee is de Dramadriehoek een bruikbaar model voor veel trainingen.
In dit artikel vind je 3 TA-werkvormen die je in je trainingen kunt inzetten voor het werken met de communicatiepatronen binnen de Dramdriehoek.

Interactiepatronen binnen de dramadriehoek van Transactionele Analyse

De dramadriehoek is een van de bekende modellen uit de Transactionele Analyse. De dramadriehoek geeft inzicht in ineffectieve interactiepatronen in communicatie vanuit drie herkenbare rollen: de Redder, het Slachtoffer en de Aanklager. Bij ineffectieve communicatie vanuit de dramadriehoek blijf je ‘in een kringetje rond lopen’, zonder dat het gesprek inhoudelijk verder komt.

• De Redder wil de ander heel graag helpen en voelt zich verantwoordelijk voor het werkgeluk van de ander. De Redder is hard aan het werk voor de ander, en vindt dat hij zelf geen hulp nodig heeft.
• De Aanklager oordeelt en maakt de ander verwijten. Een probleem is de schuld van de ander, en de ander had dit probleem moeten oplossen. De Aanklager is agressief en kleineert de ander.
• Het Slachtoffer maakt zichzelf klein. Hij voelt zich onzeker over wat hij kan en vindt dat anderen het beter weten en kunnen dan hij. Hij maakt zich afhankelijk van de hulp van anderen, al heeft hij altijd wel een reden waarom hij hun adviezen niet kan uitvoeren.

Het model van de dramadriehoek geeft inzicht in ineffectieve communicatiepatroon tussen de Redder, Aanklager en Slachtoffer.
Wil je meer weten over de Dramadriehoek? Lees dan het blog Transactionele Analyse:  dramadriehoek en persoonlijk leiderschap.

De dramadriehoek inzetten in je training
Je kunt dit model uit de Transactionele Analyse bij uitstek inzetten bij trainingen waarin de deelnemers te veel verantwoordelijkheid naar zich toe trekken, waardoor de ander minder leert en vaak ook minder krachtig wordt in zijn functioneren. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om trainingen ‘Coachend leidinggeven’, ‘Motiverende gespreksvoering’, ‘Het goede gesprek over duurzame inzetbaarheid’ of ‘Persoonlijk leiderschap’.

Transactionele Analyse en de boven- en onderstroom in trainingen
Je kunt de modellen van Transactionele Analyse bijvoorbeeld inzetten in trainingen op het gebied van communicatieve vaardigheden, leiderschapsontwikkeling, persoonlijke effectiviteit, managementvaardigheden of duurzame inzetbaarheid. Met Transactionele Analyse kunt je zowel trainen op de bovenstroom als op de onderstroom van persoonlijke en professionele ontwikkeling.
Op de bovenstroom richt je je op het inzichtelijk maken van (in)effectieve gedragspatronen, en oefen je met het inzetten van effectief gedrag. Op de onderstroom onderzoeken de deelnemers hun patronen die ze belemmeren om dit effectieve gedrag daadwerkelijk in te zetten in de praktijk. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om overtuigingen die het huidige gedrag in stand houden.
Ben je benieuwd naar meer TA-werkvormen voor je trainingen? Lees dan ook:

• Werkvormen Transactionele Analyse voor trainingen 1: De egoposities in communicatie;
• Werkvormen Transactionele Analyse voor trainingen 2: Transacties in communicatie;
• Werkvormen Transactionele Analyse voor trainingen 3: Mindset en OK-kwadrant.

Opleiding Transactionele Analyse

Verdiepende vervolgopleiding voor trainers en coaches

Inzicht in de kern van TA, krachtige TA-thema’s leren begeleiden in je training of coaching, toolbox met TA werkvormen.

Bekijk de TA-Opleiding

Werkvorm De rol van Redder, Aanklager en Slachtoffer

Doel van de werkvorm in je training
De deelnemers hebben inzicht in de rollen en interactiepatronen van de Dramadriehoek van Transactionele Analyse.

Werkwijze tijdens de training

• Als trainer vertel je een praktijkverhaal van een gesprek tussen een Redder en Slachtoffer (kies het interactiepatroon waar de deelnemers veel in terecht komen), zonder dat als zodanig te benoemen. Zorg dat het praktijkverhaal herkenbaar is voor de deelnemers.
• Vraag naar herkenning van de situatie in de eigen praktijk van de deelnemers. Laat 1 of 2 deelnemers hun praktijkverhaal vertellen.
• Leg vervolgens de interactiepatronen binnen de Dramadriehoek uit, en illustreer de rol van Redder, Aanklager en Slachtoffer met praktijkvoorbeelden.

Nabespreking in de groep
Vraag de deelnemers welke rol binnen de Dramadriehoek ze met name herkennen bij zichzelf, en in welk interactiepatroon ze gemakkelijk terecht komen.

Effectief communiceren door uit de Dramadriehoek te stappen

Binnen de Dramadriehoek zijn de communicatiepatronen vaak diep ingesleten. Het vraagt persoonlijke ontwikkeling van de deelnemers om hun eigen communicatiepatronen binnen de Dramadriehoek te doorbreken.

• De ontwikkelpunten van de Redder zijn: de verantwoordelijkheden van de ander loslaten en bij de ander laten, zich kwetsbaar opstellen en goed voor zichzelf zorgen.
• De Aanklager heeft vooral te leren om de kwaliteiten en toegevoegde waarde van de ander te waarderen, verbinding te maken en open samen te werken.
• De ontwikkelpunten van het Slachtoffer zijn: vertrouwen in eigen kunnen, verantwoordelijkheid nemen voor eigen handelen, hulp vragen vanuit eigen kracht.

Het doorbreken van diepgewortelde interactiepatronen vraagt meestal niet alleen het inoefenen van nieuw gedrag, maar ook om het onderzoeken van onderliggende patronen op de onderstroom. Het gaat dan om overtuigingen die het huidige gedrag in stand houden of overtuigingen die het inzetten van het nieuwe gedrag belemmeren, de gevoelens en emoties die het inzetten van het nieuwe gedrag oproept of fysieke reacties van het lijf.
Daarom is het in je training van belang om enerzijds op de bovenstroom te oefenen met nieuw gedrag waarmee de deelnemers uit de Dramadriehoek stappen, en anderzijds op de onderstroom belemmerende patronen te onderzoeken en hulpbronnen aan te boren die helpen om het nieuwe gedrag ook daadwerkelijk in te zetten in de praktijk.
Hieronder vind je een werkvorm gericht de overtuigingen op de onderstroom en een werkvorm gericht op het inoefenen van nieuw gedrag op de bovenstroom.

Werkvorm Overtuigingen en ineffectieve communicatiepatronen

Doel van de werkvorm in je training
De deelnemers zijn zich bewust van een overtuiging die hun gedrag als Redder, Aanklager of Slachtoffer versterkt, en formuleren een nieuwe overtuiging die ze helpt om hun ineffectieve interactiepatroon binnen de Dramdriehoek te doorbreken.

Werkwijze tijdens de training

• Vertel als trainer wat de belangrijkste ontwikkelpunten zijn voor de 3 verschillende rollen van de Dramadriehoek om het communicatiepatroon binnen de Dramadriehoek te doorbreken.
• Laat de deelnemers één ontwikkelpunt voor zichzelf kiezen in relatie tot de rol die zij het meest herkennen bij zichzelf.
• Help de deelnemers om een mentale overtuiging te benoemen die hun huidige gedrag binnen de Dramadriehoek in stand houdt en/of die hen belemmert om hun ontwikkelpunt in de praktijk te realiseren.

Je kunt hierbij heel goed de basis-overtuigingen van het OK-kwadrant gebruiken.

• Ondersteun de deelnemers bij het zoeken naar een helpende overtuiging bij het doorbreken van hun ineffectieve communicatiepatroon.

Je kunt hierbij bijvoorbeeld de Werkvorm Reset je mindset met het OK kwadrant in het artikel Werkvormen Transactionele Analyse voor trainingen 3: Mindset en OK-kwadrant gebruiken.

Nabespreking in de groep
Iedere deelnemer benoemt een concreet handvat dat hem helpt om uit zijn interactiepatroon binnen de Dramadriehoek te stappen.

Werkvorm Krachtig communiceren in de praktijk

Doel van de werkvorm in je training
De deelnemers kunnen uit de Dramadriehoek stappen tijdens een lastige gesprekssituatie.

Voorbereiding trainer
Beschrijf een enkele korte praktijksituaties waarin de deelnemers gemakkelijk in hun rol binnen de Dramadriehoek terecht komen. Bijvoorbeeld een medewerker die naar de leidinggevende toekomt met een dilemma dat hij prima zelf kan oplossen, of een medewerker die geen idee heeft wat hij echt leuk vindt in zijn werk.

Werkwijze tijdens de training
Speel een van de beschreven praktijksituaties plenair uit. Vraag een hoofdrolspeler die wil oefenen om uit de Dramadriehoek te stappen, en een tegenspeler. De rest van de groep geef je de rol van observator met een gerichte observatieopdracht.
Werk met een time-out waarin de hoofdrolspeler een aantal concrete tops en tips krijgt, en oogst in de nabespreking de groei en verandering in het gedrag van de hoofdrolspeler.
De andere deelnemers oefenen in subgroepen met het uit de Dramadriehoek stappen. De werkwijze in de subgroepen is gelijk aan de werkwijze zoals jij die hebt gedemonstreerd in het plenaire rollenspel

Nabespreking in de groep
Alle deelnemers vertellen hun belangrijkste leerpunt uit deze oefening, en wat ze hier concreet mee gaan doen in de praktijk.

Meer leren over hoe je Transactionele Analyse succesvol inzet in je training?

In de Opleiding Transactionele Analyse voor Trainers en Coaches

• Krijg je inzicht in krachtige TA- thema’s, die je goed kunt gebruiken in je trainingen
• Oefen je met het vakbekwaam begeleiden van divers palet aan TA-werkvormen
• Leer je werkvormen die je direct kunt inzetten in je vaardigheidstrainingen, trainingen persoonlijke ontwikkeling of leiderschapstrainingen
• Vergroot je je eigen impact als trainer met behulp van krachtige principes vanuit de Transactionele Analyse.

Wil je het trainersvak gedegen en diepgaand in de vingers krijgen? Bekijk dan de NOBTRA erkende Post-HBO Opleiding Trainen met Ziel en Zakelijkheid.

Kom kennismaken met onze visie en werkwijze in de gratis kennismakingsworkshops Coachen met het Stermodel of Trainen met het Stermodel.

Meer tools voor trainers en coaches

• Toolbox voor trainers, coaches en teamcoaches
• Overzicht van alle methodieken voor coaches
• Overzicht van alle methodieken voor trainers

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de nieuwste blogs, tips en e-learnings voor coaches, trainers en teamcoaches.